Het eerste jaar werken onder de Omgevingswet zit erop. Wat zijn de ervaringen? Welke lessen zijn geleerd en welke uitdagingen ziet het werkveld nu vooral? Leden van het TPOD team trekken dit jaar door het land om te horen hoe de invoering verloopt en waar momenteel de aandachtspunten liggen. Lindy Heesters ging op bezoek in Doetinchem en sprak daar met Els Wentink [regelanalist] en Malathi Steenbeek [Jurist RO].
Hoe hebben jullie het eerste jaar na invoering van de Omgevingswet ervaren?
Over het algemeen wel soepel. We zijn gewoon aan de slag gegaan. We hadden al voor inwerkingtreding bedacht hoe we wijzigingen van het omgevingsplan vorm wilden geven. We hadden ook het casco al staan en geoefend met hoe je een bestemming wonen zou kunnen omzetten. Dat is wat bij ons het meest gevraagd wordt. We hadden ook al eens in de pre-omgeving van het DSO gepubliceerd, om te oefenen en te bekijken hoe dat er dan uit gaat zien.
Hoe is de technische inbeheername van het omgevingsplan verlopen?
We zijn begin 2024 omgeschakeld van softwareleverancier om de inbeheername vlotter te laten verlopen. Want we willen de cyclus van onze veegplannen als wijzigingen op het omgevingsplan kunnen garanderen. We hebben nog geen delen van de bruidsschat overgeheveld.
Hoe ver zijn jullie met de opbouw van het omgevingsplan?
We gaan nu starten met veegplan 3. Veegplan 1 is vastgesteld en van veegplan 2 loopt het ontwerp nog. Daarin zitten kleine partiële verzoekjes. Het zijn geen hele grote omzettingen, maar het gaat op perceel niveau. Voor o.a. wonen, agrarisch, groen en verkeer zitten regels nu in STOP-TPOD. De keuze van onze aanpak is geweest om heel dicht bij het bestemmingsplan te blijven en regels beleidsneutraal over te zetten al passen we de tekst natuurlijk wel iets aan. Dat is omdat de organisatie ook nog moet leren om met de eigen nieuwe systemen om te gaan. Als je dan ook nog op een geheel nieuwe manier moet gaan toetsen, is dat wel een hele grote slag voor een gemeente. Wij hebben maar één RO-jurist en één regelanalist, dus het komt op twee mensen aan.
Dat is ook de reden dat we werken met veegplannen met kleine initiatieven, want dat raakt niet meteen het hele grondgebied. We gaan ondertussen ook aan de gang met de hele transitie, al is deze in de eerste instantie beleidsneutraal. Als dit staat, gaan we met de beleidsmedewerkers praten of we zaken los gaan laten of niet.
Gesproken over beleid. Hebben jullie al een omgevingsvisie?
Dit jaar gaan we bij de beleidsafdeling aan de slag om het locatiegerichte denken eigen te maken. We hebben vóór de ingang van de wet een omgevingsvisie gepubliceerd. Deze gaan we omzetten naar STOP/TPOD en hierna gaan we de omgevingsvisie anders opbouwen; in kleine behapbare stappen.
Doen jullie al veel met toepasbare regels?
We hebben veel contact bij het loket bouwen en wonen en daar krijgen we veel vragen van initiatiefnemers. Daar hoor je waar mensen tegenaan lopen, dus dan kijk je of je daar wat aan kunt doen vanuit regelbeheer. Bij het omgevingsplan heb ik meegedacht over de regels; of ze goed zijn opgesplitst. We hebben veel vergunningsplichten zonder indieningsvereisten en daar zal dus nog wat bij moeten komen om ze goed te kunnen beoordelen. Er zijn nieuwe activiteiten toegevoegd op basis van het eerste veegplan en deze staan in het register toepasbare regels.
Dat omgevingsplan is al in werking met de indieningsvereisten daarin, maar de checks moeten nog worden toegevoegd. We starten met bij elkaar zitten en het schrijven en opsplitsen van regels en dan kijken we of de correcte activiteiten eraan zijn gehangen. Daarna gaan we aan de slag met de vragenbomen. Het register toepasbare regels in de productie is nog niet goed opgebouwd, maar ik heb in december een structuur bedacht die al in de pré omgeving is getest is en er hangen nog wat dingen in de hoofdboom die er nog uit moeten.
In de derde ronde nemen we de oude dubbelbestemmingen mee, zoals hoogspanningsverbindingen en gasleidingen, zodat daaraan ook de toepasbare regels voor beschikbaar worden gemaakt. We willen alle bestemmingsregels die te maken hebben met werk en werkzaamheden overzetten, zodat we deze anders kunnen inrichten en niet een vergaarpotje aan werkzaamheden hebben. We kunnen dan ook de checks specifieker maken om de dienstverlening aan initiatiefnemers te verbeteren.
Wat wordt de volgende grote stap dit jaar?
Dit jaar bereiden we de transitie voor naar uniforme regels. De afstemming stedelijk en landelijk is op sommige vlakken een uitdaging. We hebben één groot plan voor het stedelijk gebied en één groot plan voor het landelijk gebied. Dat maakt de omzetting wel makkelijker. Voor de ontwikkelingen worden er aparte plannen gemaakt. Daarbij komt ook nog als stap het verwerken van de bruidsschat en het omzetten in STOP/TPOD van de omgevingsvisie. En volgend jaar starten we met omgevingsvisie 2.0 samen met de beleidsafdeling. Verder moeten we de nodige verordeningen nog gaan opnemen in het omgevingsplan.
Welk advies zou je aan andere gemeenten mee willen geven?
Gewoon aan de slag gaan en wees niet bang om fouten te maken. We merken dat veel gemeenten geen fouten willen maken en terughoudend worden. Het oefenen wordt daardoor uitgesteld. Maar je leert het echt alleen door het te doen. Je kunt bijvoorbeeld oefenen met kleinere gebieden met kleine ontwikkelingen. Vanuit deze benadering, breid je iedere keer je regelbibliotheek een stukje verder uit met bepaalde functies en activiteiten. Dat maakt het behapbaar.
Verder is het verstandig om bij initiatieven met omgevingsvergunningen bij elkaar te gaan zitten en kijk of de afdeling VTH de regels ook begrijpt. Laat ook zien hoe ze in de pre-omgeving regels kunnen terugzien en hoe ze die lezen. En bij wie ze moeten zijn als er iets moet worden aangepast.
Waar liggen nog praktische verbeterkansen wat jullie betreft?
Een aanpassing in het register toepasbare regels is pas te zien als je een vastgesteld omgevingsplan publiceert en niet bij het ontwerp. Dat is niet handig, omdat je niet goed kan zien of je alles correct hebt opgebouwd. Verder is het jammer dat een omgevingsplan in de pré omgeving van het DSO niet eenvoudig naar de productieomgeving overgeheveld kan worden. Dat is nu veel kopieer- en plakwerk en dus extra werk.
De vraag is ook of de burger het Omgevingsloket wel begrijpt met de vergunningcheck op een werkzaamheid, het aanvragen van een activiteit of het bekijken van regels met de annotaties.